Każdy człowiek kieruje się w życiu swoim własnym systemem wartości. Wartości kształtują nas oraz wpływają na sposób, w jaki postrzegamy świat i interpretujemy różne sytuacje. Zazwyczaj jednak nie zastanawiamy się na co dzień nad nimi. Nie rozważamy też, czy poszczególne decyzje są z nimi zgodne. Czasem czujemy, że z czymś się wewnętrznie nie zgadzamy, ale ignorujemy to nieprzyjemne uczucie. Wyjaśniamy sobie wtedy, że tak musi być, inni mają podobnie, nie mamy możliwości zmiany… Coś jednak nas wtedy uwiera. Z czymś trudno się pogodzić, choć czasem nie jest łatwo to nazwać.
Ludzie zapytani o ich wartości najczęściej odpowiadają pewnymi etykietkami: rodzina, wiara, miłość, kariera. Rzadko jednak schodzą poziom głębiej i zadają sobie pytanie, co się kryje za tą etykietką. Co oznacza dla mnie rodzina? Być może chodzi o poczucie bezpieczeństwa, przynależność do pewnego systemu, satysfakcję, a może o powinność? Czym jest dla mnie kariera, dlaczego jest ważna? Co mi daje, jakie potrzeby zabezpiecza? Co się ze mną dzieje, gdy jej nie rozwijam? Odpowiedź na pytanie, jakie wartości wyznaję jest właściwie odpowiedzią na pytanie jakim jestem człowiekiem. Dlaczego dążę do określonych celów, co dzięki nim osiągnę, jaki będę? Jest to także kluczowe pytanie w coachingu, ponieważ odpowiedź wyjaśnia, dlaczego dążę lub chcę bądź nie chcę dążyć do pewnych celów.
Poznanie wartości klienta jest niezwykle istotne dla procesu coachingowego. Nie chodzi tu wyłącznie o wartości rozumiane jako standardy moralne. Wartość jest znacznie szerszym pojęciem i obejmuje wszystko to, co dla klienta w życiu jest istotne. W coachingu ważne jest założenie, że to klient posiada zasoby niezbędne do stawienia czoła tematowi, z którym przyszedł. Relacja coachingowa jest zatem nakierowana na klienta i jego wartości. Z tego względu ich rozpoznanie jest tak ważne, pozwoli na odkrycie co kształtuje klienta – kim jest i dokąd zmierza.
Nierzadko coach musi pomóc klientowi w wydobyciu tych wartości, bo nie są uświadomione czy też nie są nazwane. Klient ma poczucie, że żyje lub nie w zgodzie ze swoimi standardami, ale nie nazywa ich wprost. Dopiero praca nad tematem pozwala mu przejrzeć się osobistemu systemowi wartości, nazwać poszczególne z nich i zobaczyć czy dotychczasowe decyzje życiowe są z nim spójne czy też nie. Prowadzi to do refleksji: jak chcę żyć? Pytanie to może być zawężone do jednego pola: Jak chcę pracować? Jaki związek chcę mieć? Jak chcę, aby wyglądała moja relacja z przyjacielem? Uświadomienie sobie czy żyję w zgodzie ze swoim systemem wartości jest krokiem w kierunku zmiany, kluczowej dla efektów coachingu. Jeśli nie, nie żyję w zgodzie z nimi, to co mogę zrobić, na jakich polach występuję to niedopasowanie, co przybliżyłoby mnie do zmiany tej sytuacji.
Odkrycie, nawiązanie i przyjrzenie się wartościom klienta nie ma na celu dostarczenia coachowi informacji o kliencie. Tak oczywiście się dzieje, ale kluczowe jest tutaj dostarczenie informacji klientowi o sobie samym. Nierzadko odkrycie wartości wymaga ciężkiej pracy, ponieważ klient nigdy wcześniej nie zastanawiał się nad tym naprawdę głęboko. Wnioski potrafią być zaskakujące. Zdarza się, że klient podczas sesji coachingowej uświadamia sobie, że nie żyje zgodnie ze swoimi wartościami. Zaczyna dostrzegać występujący w nim konflikt wewnętrzny, uświadamiać sobie dotychczasowe mechanizmy psychologiczne, które pomagały poradzić sobie z nieakceptowalną, czasem na poziomie nieświadomym, sytuacją. To pierwszy krok w kierunku podjęcia decyzji o zmianie – uświadomienie sobie potrzeby dokonania zmian. Później pozostaje już tylko wytyczyć cel i w towarzystwie coacha przejść przez proces kształtowania postawy i definiowania decyzji, które pozwolą go osiągnąć.
Autorką artykułu jest Agnieszka Woś – coach.