Jak zostać certyfikowanym trenerem? Jest to pytanie, które słyszymy w inspeerio często. W skrócie – najlepsza droga do zostania trenerem to zdobycie certyfikatów potwierdzających kompetencje trenerskie [są one najczęściej wynikiem nauki w profesjonalnych szkołach trenerskich], zdobyciem doświadczenia w pracy z grupą, doskonalenia się i poddawania swojej pracy trenerskiej superwizji.
Trenowanie dorosłych ludzi o utrwalonych nawykach i postawach jest trudnym procesem, wymaga więc odpowiednich predyspozycji, kompetencji i odpowiedzialności. Na rynku szkoleniowym nadal potrzebni są trenerzy, którzy nie tylko przekażą wiedzę, ale będą potrafili odpowiednio wpłynąć na zmianę postaw u swoich klientów, zmotywować ich do zmiany zachowań, rozwinąć ich umiejętności.
Spore ożywienie do edukacji trenerów wniosły w kilku ostatnich latach fundusze unijne. Obecnie jednak trudno znaleźć w pełni dofinansowane całościowe szkolenie trenerskie. Istnieje za to możliwość skorzystania z dofinansowania udziału w wybranej szkole trenerskiej z Funduszu Szkoleniowego.
Warto zwrócić uwagę na powstawanie nowej sytuacji prawnej w Polsce, dotyczącej porządkowania zawodów według Krajowych Ram Kwalifikacyjnych EQF. Polska już za poprzedniej ekipy rządzącej podjęła prace nad nowym sposobem porządkowania zawodów. Ostateczne ustawy przyjął i podpisał już obecny rząd. Jest spore prawdopodobieństwo, że w nieodległej przyszłości powstać mogą regulacje prawne dotyczące zawodu trenera. Polskie Towarzystwo Psychologiczne, tak jak i inne stowarzyszenia trenerskie, przygotowuje się do wypracowania odpowiednich rozwiązań. Pojawiają się programy trenerskie starające się dopasować do Europejskich Ram Kwalifikacji EQF, które zakładają 8 poziomów kompetencji zaczynając od poziomu 1 – asystent trenera, poprzez poziom 4 – trener, poziom 5 – starszy trener aż po specjalista trener i poziom 8 – trener mentor.
Obecnie dużym uznaniem w środowisku trenerów cieszą się kompetencje potwierdzane przez Polskie Towarzystwo Psychologiczne. Proponowane są 3 poziomy rekomendacji: rekomendacja I stopnia – trener warsztatu umiejętności psychospołecznych, rekomendacja II stopnia – trener treningu interpersonalnego i rekomendacja III stopnia – superwizor treningu interpersonalnego i warsztatu umiejętności psychospołecznych. Aby je uzyskać należy być członkiem PTP [istnieje możliwość dla osób o innym niż psychologiczne wykształceniu, na zostanie członkiem nadzwyczajnym PTP] i spełnić kryteria merytoryczne odpowiednie dla każdego poziomu rekomendacji [szczegółowy opis].
I tak dla przykładu, by zdobyć „rekomendację I stopnia – trener warsztatu umiejętności psychospołecznych”, kandydat powinien posiadać następujące umiejętności:
- przygotowania koncepcji (scenariusza) i przeprowadzenia dwudniowego (co najmniej 16 godzin) warsztatu umiejętności psychospołecznych,
- rozumienia i kontrolowania procesu grupowego,
- rozumienia i kontrolowania intensywności uruchamianych emocji i problemów osobistych,
- diagnozy potrzeb i przewidywanych efektów społecznych dla środowisk (organizacji, instytucji), na rzecz których prowadzony jest warsztat.
Umiejętności te muszą zostać udokumentowane – kandydat przedstawia świadectwa o ukończeniu szkolenia podstawowego.
Szkoleniem podstawowym nazywamy cykl szkoleń prowadzony metodami aktywnymi, przygotowujący do samodzielnej pracy psychokorekcyjnej lub psychoedukacyjnej. Wymiar tego szkolenia nie może być krótszy niż 200 godzin (jeżeli polegało ono na udziale w jednym przedsięwzięciu, typu np. Szkoła Trenerów itp.) lub 250 godzin (jeżeli składało się z kilku różnych przedsięwzięć).
Szkolenie podstawowe musi zawierać:
- część treningową w wymiarze dającym możliwość przygotowania osobowościowego np. trening interpersonalny, intrapersonalny
oraz
- część warsztatową, uczącą konkretnej metody pracy.
Szkolenie podstawowe musi także wyposażać w niezbędną wiedzę potrzebną do prowadzenia warsztatów umiejętności psychospołecznych. Kandydat powinien przeprowadzić minimum 10 warsztatów 16. godzinnych (tj. dwudniowych) samodzielnie [w sumie 160 godzin] i poddać swoją pracę superwizji, w efekcie której może uzyskać rekomendację od superwizora PTP i trenera II stopnia. Ostatecznej akceptacji w oparciu o dostarczone dokumenty i wpisu na listę trenerów dokonuje Rada Trenerów PTP.
Pojawiają się programy trenerskie starające się dopasować do Europejskich Ram Kwalifikacji EQF, które zakładają 8 poziomów kompetencji zaczynając od poziomu 1 – asystent trenera, poprzez poziom 4 – trener, poziom 5 – starszy trener, aż po specjalista trener i poziom 8 – trener mentor. Próbę przełożenia tych standardów na szkolenie trenerów podjęła już Wszechnica UJ i proponuje certyfikat poświadczający umiejętności na poziomie 4, 5 lub 6. Przykładowo posiadacz kompetencji na poziomie 4 jest „gotowy do wzięcia odpowiedzialności za realizację krótkiego szkolenia w określonych obszarach tematycznych”, a także „jest partnerem dla klientów”, „ustala z nimi adekwatne do potrzeb cele i realizuje je, korzystając z zestawu standardowych metod i technik szkoleniowych”. Zalecenia rozwojowe dla takich osób to przede wszystkim poznawanie alternatywnych stylów pracy trenerskiej, współpraca z innymi trenerami, a także stałe pogłębianie wiedzy poprzez szkolenia i lekturę literatury fachowej. Trener na poziomie 5 [tak zwany „starszy trener”] nie tylko bierze pod uwagę proces grupowy, ale nim zarządza, aktywnie i adekwatnie reagując na zjawiska procesowe. Trener specjalista [poziom 6] jest z kolei „autorytetem w obszarze swojej specjalizacji. Projektuje i prowadzi rozbudowane, autorskie projekty rozwojowe dla jednostek i organizacji”. Nadzoruje już pracę mniej doświadczonych kolegów i może świadczyć usługi doradcze w swojej specjalizacji. Posiada także ekspercką wiedzę z zakresu stosowania zaawansowanych narzędzi komunikacyjnych oraz jest innowacyjny, czyli tworzy własne rozwiązania szkoleniowe.
Jaką więc drogę kształcenia wybrać, jaki certyfikat trenera zdobyć?
Czy łatwy dostęp do gotowych programów szkoleniowych, literatury, wszelkich informacji o tym jak prowadzić szkolenia, gotowych ćwiczeń, gier szkoleniowych, krótkie 2-3 dniowe kursy TTT czynią z wielu chętnych kompetentnych trenerów?
Moim zdaniem trzeba na to spojrzeć od strony celów, jakie przyszły trener chce realizować i jakie spełniać oczekiwania swoich przyszłych klientów.
Jeśli klient szuka szkoleniowca po to, by przekazał i utrwalił wiedzę to „wystarczy”, że ma on dobrą orientację w temacie, który prezentuje i umie go atrakcyjnie „sprzedać”. Dla nich są dedykowane krótkie szkolenia „Train The Trainer”, które uczą głównie tego jak przekazać twardą wiedzę w „miękki” sposób, a uczestnikami są najczęściej specjaliści danej dziedziny, której uczą [np. BHP, technologie komputerowe, księgowość itp.].
Jeśli klient oczekuje, że efektem szkolenia/treningu będzie mierzalna zmiana zachowania pracowników, nabycie nowych umiejętności, to potrzebny jest trener o dużo szerszych kompetencjach i biegłości w stosowaniu metod aktywnego uczenia, modelowania, wzmacniania i umiejętności udzielania konstruktywnej informacji zwrotnej. Dla nich dedykowane są kursy trenera biznesu uczące metod aktywnego uczenia, projektowania szkoleń, badania ich skuteczności, sprzedaży i negocjacji z klientem. Najczęściej trwają od 80 do 120 godzin i dają certyfikaty trenera biznesu. Od kandydatów wymaga się zwykle posiadania „dużej wiedzy specjalistycznej” z wybranego obszaru kompetencji biznesowych.
Jeśli jednak trener ma ponadto wpływać na zmianę postaw, np. zmieniać nastawienie pracownika do klienta, zadania, zespołu, to musi rozumieć wewnętrzne procesy psychologiczne u ludzi związane z motywacją wewnętrzną, reagowaniem na zmianę, wpływem emocji i przekonań na kształtowanie się postaw, umieć w indywidualny sposób motywować do zmiany, docierać do uczuć i umiejętnie nimi kierować, znać procesy grupowe, techniki perswazji, przekonywania, umieć radzić sobie z oporem przed zmianą. Trener musi rozumieć zarówno specyfikę i dynamikę grupy jak i indywidualne potrzeby i unikalność każdej osoby. Musi też sam być swoim trenerem – być świadomym co nim kieruje, jaki cel realizuje. To wymaga dojrzałości, talentu, stałego rozwoju, szkolenia się i poddawania się superwizji i certyfikacji.
Takie cele szkoleniowe stawiają sobie szkoły trenerów obejmujące swoim programem minimum 200 godz. [np. według standardu PTP] w tym obligatoryjnie trening interpersonalny. Szczególną uwagę zwraca się w takim szkoleniu na etyczną postawę trenerów, ponieważ trener uczy się wielu technik wywierania wpływu i powinien umieć z nich korzystać w sposób odpowiedzialny i zgodny z kontraktem, rozumieć konsekwencje swoich działań, mieć wgląd w swoje uczucia i potrzeby, być osobą samoświadomą.
Jeśli więc myślimy o trenerze jako o specjaliście, który ma wpływać na zmianę postaw, zachowań i nawyków uczestników szkoleń, warsztatów to uświadomimy sobie jak bardzo jest to wymagający i odpowiedzialny zawód. To jest jednak praca i rola dla kogoś kto nie boi się oceny swoich kompetencji, chce uzyskać feedback i poddać się profesjonalnej certyfikacji, a nie czekać aż dopiero klienci na sobie doświadczą i zweryfikują braki u trenera.
Autorka: Nina Sobczak-Matysiak: superwizor III PTP, trener II, psycholog. Prowadzi jedyną w Poznaniu Akademię Trenerów w partnerstwie z PTP www.negocjator-atut.pl.
Więcej informacji o szkole.
Szkoła na Facebooku.
Zespół „Akademii Trenera” tworzą superwizorzy i trenerzy z „Negocjator” Akademia Treningu i Psychoedukacji i trenerzy z centrum inspeerio.