„Myślę sobie że, ta zima kiedyś musi minąć, zazieleni się, urośnie kilka drzew”.
Decyzja o zmianie jest zwykle próbą zasadzenia nowych drzew w parku, z widokiem na który budzimy się każdego ranka. By wyrosły nowe drzewa i by nie zasłoniły widoku kwiatów, trzeba się jednak trochę nagłowić i natrudzić, rozpoznać i wyplenić chwasty, rozeznać co użyźnia glebę, nauczyć się sadzić i podlewać drzewa. A przy tym wszystkim ochronić i otulić kwiaty na czas przebudowy. Na końcu zaś rozeznać nowe ścieżki i wybrać te najprzyjemniejsze.
Zamieszanie wokół coachingu
Jak to ma się do coachingu? Bardzo ściśle – odnosi się do jego dwóch ważnych cech – pokładów witalności, które uruchamia oraz poprawy jakości życia jako rezultatu procesu coachingowego.
Co kryje się pod hasłem „coaching” poza ewidentną modą i obcym źródłosłowem?
Hasło „coaching” rodzi sporę napięcie – pragnienie i obawę, są nawet internetowe społeczności które postulują jego delegalizację.
Na ile jest w tej formie szarlatanerii, eklektycznego zlepka wszystkiego, co działa błyskawicznie i w magiczny sposób wyzwala energię fakira? Na ile stoi za nim wiedza o funkcjonowaniu człowieka oraz profesjonalna relacja wpierająca i działanie, którego celem jest właśnie poprawa jakości życia i nauka nowych, potrzebnych do tego kompetencji? Czy i jakie są czynniki naprawcze w coachingu ?
Coaching to metoda rozwoju osobistego, wspierająca zmiany.
Uczciwie prowadzony, korzysta z zasobów i narzędzi psychologii: osobowości, motywacji, społecznej, poznawczej i neurokognitywistyki. Może także wykorzystywać elementy psychoterapii, psychoedukacji i komunikacji interpersonalnej.
Bliski znajomy terapii?
Dla przykładu: z psychoterapii zapożycza: kontrakt – doprecyzowanie reguł oraz ram wspólnej pracy mający klientowi zapewnić poczucie bezpieczeństwa i komfort pracy z coachem.
Podobna do relacji terapeutycznej jest także uważność coacha i empatyczne towarzyszenie problemom, potrzebom klienta.
Tak jak w psychoedukacji, w coachingu uczymy klienta nowych umiejętności: managerskich, skutecznej komunikacji, wyrażania potrzeb, organizacji i planowania zadań.
Co ważne, coaching dotyczy teraźniejszości – tego, co stanowi dla mnie trudność i przeszkodę dziś – oraz przyszłości – jakie chciałbym mieć relacje ze współpracownikami.
Coaching może pokazywać pewne przekonania stojące za zachowaniami, wzory funkcjonowania niekorzystne dla klienta, ale nie dotyczy bezpośrednio przeszłości. Przeszłość jako perspektywa czasowa oraz głębokość pracy dotycząca osobowości zarezerwowana jest dla terapii.
Krokami w górę, krokami w dół
Co w praktyce oznacza poziom głębokości pracy? Te poziomy przedstawia Piramida Dieltsa (por. ilustracja tytułowa).
W coachingu istnieją dwie drogi po piramidzie Dieltsa: możemy stąpać po niej krokami w górę i krokami w dół. Krocząc w górę coach wraz z klientem przygląda się środowisku i temu, co klient chciałaby w nim zmienić. Przykładowo – klient chce mieć więcej czasu na przyjemności. Planując sposoby zmiany klient dociera często poziom wyżej, gdyż zmiana oznacza nabycie nowych umiejętności i zachowań. Niekiedy mimo nauki nowych umiejętności trudno je wprowadzić klientowi w życie. Wówczas coach z klientem szuka przyczyn ich blokowania po stronie ograniczających, umniejszających przekonań i wartości takich jak: lepiej nie przebudowywać krzywej wieży, bo na końcu zawsze runie; lepsze jest wrogiem dobrego; i tak nie dasz rady; i po co ci to wszystko?; nie rób z siebie błazna.
Coach kroczy z klientem w dół, gdy ten trafia do niego z problemem ze sfery wartości, np. ważne są dla niego przyjaźnie i bliskie relacje, a jednocześnie izoluje się gdy czuje, że jest w dołku.
Wówczas coach z klientem przyglądają się problemowi, poznają zakotwiczone w nim wartości i ich strukturę. Wspólnie poszukują, jakimi przekonaniami klient podtrzymuje ten wzorzec, jak wygląda problem w warstwie zachowań i co dzieje się takiego w środowisku, że sprzyja jego utrzymaniu.
Eksperymentowanie, testowanie, poszukiwanie
Coaching ma na celu wspieranie klienta w definiowaniu i stopniowym osiąganiu stawianych przez niego celów. By to się mogło wydarzyć coach zaprasza, a czasem łagodnie prowadzi klienta przez nierozpoznania. Te nierozpoznania to obszary ignorowanych informacji i własnej refleksji, które mogłyby umożliwić realne rozwiązanie problemu lub trafnie wesprzeć zmianę. Nierozpoznania mogą dotyczyć warstwy przekonań, wartości, umiejętności a nawet środowiska. Ich dostrzeżenie już jest zalążkiem innej perspektywy i zmiany. Ale to dopiero początek pracy. W procesie coachingu najważniejsze jest zdobywanie, eksperymentowanie, testowanie, a w końcu doskonalenie nowych umiejętności. Do tego zachęca coach organizując bezpieczne środowisko do pracy i angażujące zadania, ćwiczenia, wyzwania. Jednak to klient występuje tu w roli eksperta – ma w sobie potencjał, by rozeznać problem, coach jest tylko moderatorem i osobą zapewniającą bezpieczne warunki pracy.
Tyle z lotu ptaka, jak w praktyce przyłożyć do siebie ten ogólny krój i sprawdzić jak leży i jak się w nim czuję? Najprościej sprawdzić, warto jednak wcześniej rozeznać się w wyborze, by szukając kreacji wieczorowej nie trafić do krawca mundurowego.
Managerski, zespołowy, rozwojowy
Najbardziej popularne typy coachingu to:
- Coaching managerski
Wspiera rozwój i nabycie nowych umiejętności w roli managera. Dotyczy nowej tożsamości, którą manager nabywa, w tym budowania naturalnego autorytetu, jak i sposobów realizacji obowiązków managerskich. W praktyce oznacza to: rozpoznawanie poziomu zaawansowania pracownika i dopasowanie do tego stylu zarządzania, delegowania zadań, sprawowanie kontroli, udzielanie i przyjmowania feedbacku, ocenianie pracowników, rozwiązywanie sytuacji trudnych w relacjach z pracownikami. Naukę nowych umiejętności często wspiera zmiana postaw i przekonań odnośnie swojej roli.
- Coaching kariery – career coaching
Oznacza wspieranie klienta na drodze wyboru kierunku rozwoju zawodowego. Towarzyszy zmianom o dużym zasięgu i znaczeniu. Może odbywać się w organizacji lub niezależnie. Bywa formą wsparcia w kluczowych wyborach zawodowych na poziomie studiów, wyboru modelu zawodowego i ścieżki kariery. Kluczowe jest w nim nabywania zaufania do własnych decyzji i bezpiecznego oglądania ich konsekwencji.
- Coaching osobisty – life coaching
Przedmiotem pracy jest osobista sfera życia klienta. Koncentruje się na poprawie jakości życia i pełnego doświadczania różnych wydarzeń. Jego celem jest poprawa funkcjonowania w codzienności, a przy tym osobisty rozwój, gdyż poprawa jakości oznacza zmianę niekorzystnych zachowań, nierealnych przekonań i utrudniających szczęście postaw. Towarzyszy nowym etapom w życiu, nowym rolom, nowym otwarciom, domykaniu trudnych spraw.
- Coaching zespołu
Odbywa się tam, gdzie praca zespołowa ma szczególne znaczenia dla osiągnięcia sukcesu. Dzieje się tak podczas budowania nowych zespołów, przy uwalnianiu potencjału kreatywnego zespołu, przy zmianie celu istnienia zespołu. Szczególną rolę pełni w organizacji pracy metodami zwinnymi takimi jak Agile i Scrum. Jest formą pracy zespołowej, wykorzystaniem doświadczeń wszystkich członków zespołu dla poprawy jakości wykonywanej pracy. Bazuje na feedbacku zespołowym i poddaniu jego refleksji. Refleksja poprzedza wdrożenie w życie wniosków obserwacji sposób pracy. Może być trafnym narzędziem rozwiązywania konfliktów i impasu. Jest formą wsparcia zespołu podczas dużych zmian w organizacji.
- Coaching sportowy
Wspiera profesjonalny rozwój zawodników tak, by umożliwić im osiąganie definiowanych przez siebie sukcesów oraz przekraczanie własnych ograniczeń fizycznych i mentalnych. Ważna jest w nim praca z ciałem, radzenie sobie z emocjami, opanowywanie stresu w kluczowych momentach. Wykorzystuje metody uważności oraz High StressResponse, a także techniki prawopółkulowe, takie jak wizualizacja i praca z metaforą.
ZIEMIA NICZYJA
Żeby dojrzeć do decyzji o zmianie trzeba wcześniej poczuć błoto, pagórki i wyrwy na znanych ścieżkach. Myśl o tym by poszukać nowych dróg, poprzedza trudny moment decyzji, że nie chce się chodzić już starymi szlakami. By jednak nie był to moment paraliżujący, lecz dający nadzieję, warto zadbać o dobre wsparcie w swoich poszukiwaniach. Czego możesz spodziewać się, jeśli wybierzesz coachingową ścieżkę?
- Nazwiesz i zdefiniujesz trudności oraz problemy w formie celu
- Zaplanujesz swój sposób realizacji celu
- Uporządkujesz rzeczywistość wokół siebie
- Rozpoznasz swoje transakcje relacje z innymi i ich wpływ na twoje problemy
- Nauczysz się nowych, wpierających twoje cele umiejętności
- Pozbędziesz się tego cię ogranicza – niefunkcjonalnych przekonań i postaw
- Doświadczysz empowermentu – wzrostu poczucia sprawstwa i wpływu na sytuację
Autorką tekstu jest Anna Olszewska-Konopa: psycholog kliniczny z 8-letnią praktyką pracy w dziale HR w dużej, międzynarodowej organizacji. Jako Learning&Development Manager kierowała zespołem Trenerów Wewnętrznych i Specjalistów ds. Szkoleń, budowała podwaliny zarządzania wiedzą i talentami, tworzyła systemy ocen okresowych, pracowała z managerami jako coach w rozwiązywaniu sytuacji trudnych oraz jako trener w Programach Rozwoju Kompetencji Managerskich; wspierała budowanie innowacyjnych i zwinnych zespołów, tworzyła programy rozwoju kompetencji miękkich, które wspierały biznesową strategię organizacji.
W swojej pracy łączy psychologię narracyjną i psycholingwistykę z obserwacją zachowań skutecznych i prowadzących do celu.
Wierzy w siłę motywacji wewnętrznej oraz realizację potencjału zgodnie z Najbliższymi Strefami Rozwoju.
Miłośniczka kina europejskiego i społecznie zaangażowanego, niepoprawna biografistka i fascynatka biografii, uważna obserwatorka perspektyw temporalnych i narracji życiowych.
Absolwentka Studium Umiejętności Pracy z Grupą Pracowni Psychologicznej Spotkanie, Akademii HR Managera na WSB, Studiów Podyplomowych w zakresie Zarządzania Zasobami Ludzkimi na Uniwersytecie Ekonomicznym, Podyplomowych Studiów w Zakresie Seksuologii na UAM.