Gdy ludzie pytają mnie, jak nauczyłem się tak wysławiać,
odpowiadam zgodnie z prawdą: oszukuję! Mówię jedynie
o sprawach, które są dla mnie ważne i o takich, które rozumiem. (…)
Ludzie, którzy mają dzieci mogą godzinami mówić na ich temat. (…)
Ja postępuję tak samo. Idee, którymi się dzielę, są dla mnie jak dzieci –
bardzo, bardzo mi na nich zależy i uwielbiam o nich opowiadać.
Simon Sinek
Simon Sinek to mówca i autor książki „Zaczynaj od dlaczego”, który jest jednym z bohaterów poradnika Jeremy’ego Donovana „TED. Jak wygłosić mowę życia?” Choć tytuł książki brzmi nieco patetycznie i może zniechęcać osoby sceptycznie podchodzące do wystąpień publicznych utrzymanych w konwencji „teatru jednego aktora”, książka jest praktycznym zbiorem reguł, które warto mieć w zanadrzu podczas przygotowania do prezentacji, szkolenia czy wykładu. Mówienia (i pisania) o twórczym, ciekawym przemawianiu nigdy dość. Warto propagować tę wiedzę, bo choć wydaje się ona wałkowana wszędzie dookoła, wciąż jeszcze nam wszystkim zdarza się trafiać na wykłady czy lekcje, gdzie znużony prowadzący, oddzielony od słuchaczy niewidzialną ścianą, ignoruje wszelkie sygnały ich znudzenia czy zniecierpliwienia. Być może ta książka pozwoli to zmienić.
Najpierw odbiorcy, potem Ja
Donovan, który rekrutuje prelegentów na konferencje TED, często pyta ich o powód, dla którego chcą występować przed publicznością i wygłaszać przemówienia. W odpowiedzi zwykle pada stwierdzenie: „bo to świetna okazja na wypromowanie się, bo zawsze chciałem znaleźć się na scenie”. Problem polega na tym, że w centrum takiej wypowiedzi jest Ja, a nie odbiorcy.
Największą siłą napędową każdego wystąpienia publicznego jest nieprzeparta ochota podzielenia się jakąś ideą z innymi w myśl hasła: „Występuj po to, żeby dawać”. Jeśli na pierwszym planie naszej prezentacji znajdzie się publiczność, naturalnym będzie zastanowienie się, do czego może im się przydać to, co chcę powiedzieć, jaką formę wybrać, by była dla nich interesująca, do jakich przykładów się odwołać, by były bliskie ich doświadczeniu. Koncentracja na publiczności, zamiast na Ja załatwia wiele problemów z wystąpieniami publicznymi, bo pozwala przyjąć perspektywę odbiorcy. Wejść w jego buty, będąc czujnym na to, czy w tym momencie nie powinienem zmienić tonu głosu, bo zaczynam mówić monotonnie i czy nie przyszedł czas na krótką przerwę, bo moim odbiorcom spada energia.
„Przekonaj prawą półkulę”
Prawa półkula jako przestrzeń zarządzania intuicją, wyobraźnią i twórczą zabawą powinna – wraz z publicznością – być w centrum zainteresowania każdego mówcy. Tylko uruchamiając emocje, możemy bowiem obudzić w odbiorcach autentyczną ciekawość i motywację poznawczą. Jednym z moich ulubionych przykładów historii, która w sposób mistrzowski przemawia do mózgu emocjonalnego jest reklama „Think Different” firmy Apple, zwieńczona słynnym hasłem: Tylko ludzie wystarczająco szaleni, by myśleć, że zmienią świat, są tymi, którzy go nie zmieniają. Mój układ limbiczny jest bardzo silnie stymulowany przez ten przekaz, bo ilekroć go oglądam, wywołuje we mnie wzruszenie. Gdy rozbierzemy historię w nim zawartą na czynniki pierwsze okazuje się, że jest ona niemal modelowym przykładem udanego storytellingu. Znajdziemy w niej bowiem mnóstwo prawopółkulowych odniesień:
- historię z wyraźnie zarysowanym scenariuszem, w którym bohater wychodzi cało z batalii o niezależność, wolność, twórczość. Co więcej – wygrywa ją – czyniąc świat lepszym miejscem, dzięki swoim pomysłom;
- wyrazistych bohaterów (Einstein, Gandhi, Hitchcock, Picasso) zestawionych z obrazem małego dziecka – kogoś, kim był w dzieciństwie każdy z nas;
- metafory i symbole;
- poruszającą muzykę;
- zapadające w pamięć cytaty.
Dzięki zestawieniu całego korowodu wielkich postaci z małym chłopcem – Jedermannem, łatwo jest nam się utożsamić z tą historią. Wielcy ludzie zostali w niej bowiem zdjęci z piedestału i przedstawieni jako odrobinę szaleni, robiący mało popularne rzeczy, czasem walczący z wiatrakami. Któż z nas czasem tak siebie nie postrzega? Jednak w ostatecznym rozrachunku ich inność okazała się innowacyjnością, która pozwoliła zmieniać świat na lepsze. Opowieść o nadzwyczajnej zwyczajności bohaterów reklamy pozostawia w nas nadzieję, że nasze działania również – choćby w małym kawałku – mogą zmienić świat.
Występuj z głową
Oprócz ogólnych wskazówek, w książce Donovana znajdziemy wiele bardzo konkretnych, wręcz technicznych podpowiedzi przydatnych przy konstruowaniu swojego wystąpienia:
- zaczynaj wypowiedź pytaniem, aby zmusić publiczność do myślenia;
- postaraj się zdobyć uwagę słuchaczy w pierwszych 20 sekundach wystąpienia – pamiętaj o regule pierwszego wrażenia, która decyduje o tym, że podświadomie oceniamy innych na samym początku kontaktu;
- jeśli wypowiedź ma emocjonalny, rozrywkowy charakter, rozpocznij opowiedzeniem historii;
- zakończ wypowiedź wezwaniem słuchaczy do działania;
- jeśli prezentujesz na slajdach statystyki lub wykresy, staraj się zawsze zestawić je z jakimś przekazem emocjonalnym lub odwołaniem do osobistego doświadczenia słuchaczy. Wówczas liczby nie będą tylko suchymi danymi, ale zyskają konkretne odniesienie w wyobraźni odbiorców;
- wyeliminuj pauzy hezytacyjne (np. yyy lub eee), zwane przez Donovana słowami-wypełniaczami. Zamiast nich, ćwicz robienie pauz w miejscach, w których zwykle w Twoją wypowiedź wkradają się wypełniacze.
Jeremey Donovan, TED. Jak wygłosić mowę życia?, Helion, Gliwice 2016.
[kup ident=jawymo]