…ta książka nie traktuje w najmniejszym stopniu o tym, jak „naprawić” twoich rodziców. Być może nadal będą się zachowywać problematycznie wobec innych ludzi, nie dbać o siebie, unikać rozstrzygnięcia swoich problemów małżeńskich bądź zawodowych. Nie do ciebie należy zachęcanie ich do zmian w tych kwestiach, nie jesteś w stanie ich zmienić, nawet gdybyś bardzo chciał. Niniejsza książka dotyczy naprawy relacji z każdym z rodziców.

Zachowania twoich rodziców ukształtowała ich przeszłość- zasady, według których zostali wychowani, konflikty tych zasad z ich pragnieniami oraz ambiwalencja wywołana koniecznością życia w zgodzie z zasadami, które im nie odpowiadają.
fragmenty książki

David M. Allen, emerytowany psychiatra, napisał świetną książkę, w której wykorzystując różne podejścia terapeutyczne, pokazuje jak krok po kroku można naprawić swoją relację z rodzicami, których zachowanie było i jest dla ciebie trudne (np. krytykują, nie okazują Ci uczuć, odbierają Cię jako osobę nadmiernie wrażliwą, reagują negatywnie i kompulsywnie na twoje wybory, nie cenią, mają nadmierne oczekiwania…). Autor jest przekonany, że nie jest skuteczne na dłuższą metę godzenie się ze złym traktowaniem, bo „wasze wzajemne oddziaływanie często w znacznym stopniu upośledza twoją samoaktualizację (samorealizację), czyli przeżywanie przez ciebie życia w sposób, jaki sam wybrałeś”. Oferuje nowe widzenie i wgląd w powtarzające się i problematyczne interakcje rodzic-dziecko oraz przyczyny ich powstawania.

Allen proponuje zacząć pracę od zidentyfikowania zachowań trudnych (ICDD) u swoich rodziców. Następnie zaprasza do zbadania historii swojej rodziny i zasad, którymi kierują się jej członkowie, by zrozumieć źródło trudnych zachowań rodziców. Tu proponuje przyglądnięcie się tzw. „mitologii rodzinnej”, czyli systemowi przekonań, który obowiązuje w rodzinie. Wprowadza pojęcie ambiwalencji i konfliktu wewnątrzpsychicznego dla zobrazowania, jak trudne jest godzenie zasad rodzinnych z własnymi potrzebami. Efektem tego mogą być np. następujące zachowania u rodziców: dystansowanie się, sprzeczne komunikaty, działanie wbrew własnym impulsom. Autor pomaga odkryć poprzez zamieszczone ćwiczenie, które sprzeczne dążenia powodują konflikty u rodziców. Allen dokładnie opisuje w jaki sposób zdobyć informacje o historii rodziny: z kim rozmawiać, w jakiej kolejności, jakie pytania zadawać i z jakich obszarów funkcjonowania, jak robić notatki, jak radzić sobie z oporem w rozmowach.

Po zidentyfikowaniu problemów, z którymi borykają się rodzice, Allen proponuje przypatrzeć się interakcjom z rodzicami: jak interpretowane, na ile akceptowane i jakie reakcje występują na zachowania rodziców. Przedstawia 5 wzorców zachowań, które mogło wykształcić dziecko, żeby pomagać w stabilności rodziny. Każdy wzorzec jest opisany, zobrazowany konkretnym przypadkiem. W tym rozdziale pojawia się też ciekawe ćwiczenie: „Które ze swoich interakcji z rodzicami chcesz zmienić?”, gdzie autor wykazuje się dużym taktem, życzliwością w ukazaniu, że w pewnym sensie zarówno rodziców zachowanie jest logiczną konsekwencją tego czego zostali nauczeni w swoich domach, jak i dziecka zachowanie, mimo, że je denerwuje, było najlepszą, znaną metodą, by rodzina mogła istnieć. Zaprasza tu do WYROZUMIAŁOŚCI, bo „Wyrozumiałość jest absolutnie niezbędna, żebyś mógł spróbować pokonać własne automatyczne reakcje na zachowania rodziców i skutecznie wykorzystywać różnorodne strategie, by przeciwdziałać lekceważeniu okazywanemu ci przez ojca i matkę”. Wprowadza tu pojęcie empatii: czyli rozumienie rodziców bez oceniania czy coś jest dobre czy złe. Podaje kilka skutecznych metod, żeby wzmóc empatię wobec krzywdzącego rodzica np. „Stań twarzą w twarz z ich ogromnym lękiem”. Proponuje również ciekawe ćwiczenia np. „W głębi duszy moi rodzice nie różnią się zbytnio ode mnie”.

Kolejnym krokiem jest rozmowa z rodzicami w związku ze zdobytymi informacjami o historii rodziny, (metakomunikacja) i przeciwstawienie się problematycznym interakcjom z rodzicami, tak by się zakończyły (konfrontacja). Przygotowując się do rozmowy, autor pomaga skatalogować typowe metody (podaje ich 17), po które sięgają rodzice, chcąc zmusić dziecko do milczenia, gdy próbuje poruszyć tematy trudne np. opisy zamiast wyjaśnień, zmiana tematu, zaprzeczenia. Wszystkie metody są dokładnie, w przystępny sposób opisane.

Następnie pomaga opracować przeciwdziałania (kontry) na wyżej wymienione metody, którymi się może posłużyć podczas rozmowy dziecko, by utrzymać dyskusję na właściwych torach.

Allen uczy również jak zaprosić do współpracy rodzeństwo oraz inne ważne osoby jak parter/partnerka. Pokazuje w jaki sposób sprawić, by wspierali, albo chociaż nie przeszkadzali w zaplanowanej rozmowie z rodzicami.

Ostatni krok, „rozmowa i zaplanowanie zmian” autor opisuje równie skrupulatnie jak inne rozdziały. Opisuje jak zaprosić rodzica do rozmowy, jak rozpocząć rozmowę (przedstawia „strategie inicjowania rozmowy”), jak ją dokładnie zaplanować, na co zwrócić uwagę, jak przygotować się na trudne momenty rozmowy, w jaki sposób domagać się określonych zmian. Bardzo podoba mi się kładzenie nacisku na to, że zmiana obejmuje zarówno zachowanie rodziców jak i zachowanie dziecka, że nawroty są naturalnym elementem procesu zmiany. Allen podaje kilka sposobów na to, jak sobie poradzić, gdy wróci to co dawne, trudne, bolesne.

W podsumowaniu autor uczciwie pisze, że mimo osiągniętego sukcesu, na końcu całego procesu naprawy relacji z rodzicami, dziecko może mieć mieszane uczucia: szczęście, niepewność, zagubienie. Te uczucia są normalne, ponieważ rola, którą odgrywało dziecko, aby ustabilizować swoją rodzinę, prawdopodobnie w mniejszym lub większym stopniu zakłóciła różne aspekty jego życia. Dlatego na zakończenie Allen proponuje ćwiczenie „Jak będzie wyglądać twoje życie?”.

Osobiście jestem bardzo wdzięczna autorowi za tą książkę, za to, że dał gotowe narzędzie, napisane przystępnym językiem, poparte przykładami, ćwiczeniami. Za to, że uczy jak stworzyć dobre zdrowe relacje wykorzystując życzliwość, empatię, wyrozumiałość.

Jest to książka, która może posłużyć każdemu człowiekowi do pracy samodzielnej w naprawie relacji lub terapeucie do pracy z pacjentem.

Krystyna Zelek

David M. Allen, Krytyczni, wymagający i dysfunkcyjni rodzice, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego