Bajek nie powinno używać się tylko do usypiania dzieci, lecz także do budzenia dorosłych.
Na szczycie samotnej góry,
w środku lasu,
(… ) gdy nikt nie patrzy, nie ocenia, nie wartościuje,
kiedy w pobliżu nie ma nikogo, kto mógłby mnie docenić lub skrytykować…
Kim jestem?
fragmenty książki
Kiedy byłam dzieckiem dziadek zawsze opowiadał mi jedną bajkę, w różnych wersjach. Dość szybko nauczyłam się czytać, lecz słuchanie opowieści zawsze wygrywało z samodzielnymi czytankami. Nic dziwnego – mogliśmy przecież spędzić wtedy wspólnie czas, a do tego byłam pełna podziwu – przekonana, że dziadek sam wymyślił tę bajkę. To co mnie jednak zadziwia obecnie – a już szczególnie po lekturze „Bajka prawdę Ci powie…o Tobie” – to niegasnąca chęć wysłuchiwania bajki, która zawierała elementy straszne. „Moja” bajka była o kotku i kogutku (jak dowiedziałam się bardzo niedawno, jest to rosyjska bajka, której mój dziadek nie jest autorem – choć biorąc pod uwagę liczne zakończenia nadal uznaję go za współautora) i być może oszczędzone mi zostały drastyczne szczegóły, to jednak większość opisanych przez Jorge Bucay’a bajek zawiera elementy przerażające. Takie, które dziś, w dorosłej mnie budziły dyskomfort, czasem oburzenie, czasem odrazę. A to i tak często wersje uładzone! (Autor stara się docierać do wersji oryginalnych, wspominając o pochodzeniu i przemianach jakie przeszły historie, które znamy z dzieciństwa). Mimo to, tak wielu z nas uwielbiało słuchać, wczytywać się w baśnie i bajki. Bajki, którymi czasem żyli_łyśmy wiele dziecięcych lat. A może nie tylko dziecięcych?
Kontekst, postaci, zakończenie, poszczególne elementy bajki często różniły się, gdyby spojrzeć na różne miejsca na Świecie. Podobnie, różne bajki opowiadano w naszych domach – różnymi (i różnymi od siebie) historiami byliśmy karmieni jako dzieci. Lektura książki Bucay’a zbiegła się w czasie z moim doświadczeniem własnym w ramach szkoły terapii, podczas którego tworzyłyśmy swój genogram („mapa” relacji, przekazów międzypokoleniowych w rodzinie). I być może dzięki temu dostrzegłam pewne podobieństwo między bajkami – tymi spisanymi na kartach barwnych książek dla dzieci – a opowieściami rodzinnymi, które, jeśli popatrzeć na nie z perspektywy, też są o drodze, przemianie, przeciwnościach losu, sukcesach. Podobnie miewają morały, przestrogi, nauki. I nie zawsze przynoszą wyłącznie szczęśliwe zakończenia. To, co również w moim odczuciu może łączyć bajki i nasze historie, które wynosimy z domów rodzinnych to możliwość rozumienia ich na nowo. Inaczej. Pomimo tego, że treść pozostaje taka sama. I to właśnie czyni również Jorge Bucay w swej najnowszej książce.
Na samym początku autor wspomina o koncepcji kreatywnej lektury autorstwa profesor Marii Lacau. Chodzi o to, by czytanie stało się procesem odszyfrowywania, nadawania własnych znaczeń, zamiast jedynie odgadywania „co autor miał na myśli” i podążania głównym nurtem, co w rezultacie czyni czytelnika współautorem i ma potencjał, by czynić zmianę w rozumieniu siebie i świata. Czasem to będzie zwróceniem uwagi na drobny szczegół, czasem rozważenie innego zakończenia, a czasem rzucenie światła na postaci drugoplanowe – ich motywy i wzorce postępowania. „Bajka prawdę Ci powie…o Tobie” zawiera właśnie tego rodzaju autorskie interpretacje Jorge Bucay’a, umieszczone tuż obok samej bajki i zwyczajowego, tradycyjnego morału, który z niej płynie. I znów – podobnie jak opisywałam to w recenzji innej książki autora, „Pozwól, że ci opowiem…bajki, które nauczyły mnie, jak żyć” – nie wszystkie interpretacje do mnie przemawiały, tylko po części pomyślałam sobie „wow. no tak”. Ale niewątpliwie największą wartością jest zachęta do spojrzenia na nowo. Lub nie całkiem na nowo, lecz pod innym kątem. Oświetlając nieco bardziej to, co do tej pory było zaciemnione. I, idąc dalej, odkrywając dzięki temu, że nie istnieje „prawda najprawdziwsza”, ale co najmniej tyle prawd, ile zdołamy dojrzeć i uznać. I że możemy widzieć je wszystkie równocześnie, nie wybierając żadnej jako najsłuszniejszej (może jedynie decydując, która z nich będzie najbardziej służąca naszej rzeczywistości i naszemu rozumieniu świata).
Natalia Stasiowska
Jorge Bucay, Bajka prawdę Ci powie…o Tobie, tłum. Magdalena Olejnik, Wydawnictwo: Zysk i S-Ka.