Poprawa stosunków i redukcja konfliktu będą – naszym zdaniem – osiągalne, jeśli odejdziemy od niedialektycznego myślenia w kategoriach „czarno-białe” i „albo, albo”, a zaczniemy myśleć w kategorii „i to, i to”, która uznaje inny punkt widzenia.
Z punktu widzenia terapii dialektyczno-behawioralnej na wiele problematycznych zachowań młodzieży wpływ mają dwa istotne czynniki: 1.Brak istotnych zdolności interpersonalnych, zdolności do samoregulacji i tolerowania dyskomfortu psychicznego; i 2 czynniki osobiste i środowiskowe, które utrudniają wykorzystanie umiejętności i możliwości, wzmacniając zachowania niewłaściwe, rozregulowane, i dysfunkcjonalne.
Fragmenty książki
Podręcznik terapii dialektyczno-behawioralnej autorstwa Jill H. Rathus, Alec L. Miller jest praktycznym kompendium umiejętności dla nastolatków i ich rodzin. Terapia dialektyczno-behawioralna jest odmianą terapii poznawczo-behawioralnej. Początkowo była kierowana do ludzi z tendencjami samobójczymi lub samookaleczania się. Podręcznik, który przedstawiam jest tak bogaty, że może służyć do pracy z nastolatkami, którzy przeżywają rożnego rodzaju trudności, niekoniecznie związane z ryzykiem samobójczym. Został on skonstruowany w taki sposób, że może być przydatny także w ramach prewencji przed niekonstruktywnymi zachowaniami np. dla klinicystów pracujących w szkołach ponadgimnazjalnych.
Książkę mimo jej objętości czyta się bardzo dobrze. Jest podzielona na trzy części. Pierwsza tłumaczy czym jest terapia dialektyczno-behawioralna, druga koncentruje się na uwagach metodycznych, strategiach i przykładach ułatwiających nabycie umiejętności, a na trzecią składają się ulotki dla nastolatków i ich rodzin, gdyż w procesie terapeutycznym zakłada się także udział rodzin nastolatków biorących udział w treningu. Na ogromną korzyść podręcznika wpływają liczne scenki, przykłady praktyczne i ćwiczenia pozwalające lepiej zrozumieć proces terapii. Podręcznik jest bardzo przejrzysty. Szczególnie przydatny będzie w publicznych ośrodkach leczenia zaburzeń psychicznych, ze względu na jej kompleksowy charakter i potrzebę zaangażowania całego zespołu psychoterapeutycznego. Plan pracy terapeutów obejmuje uczestnictwo opiekunów młodych ludzi, gdyż autorzy zdają sobie sprawę, że wiele problemów z jakimi borykają się pacjenci bierze swój początek w środowisku w jakim żyją. Ludzie sprawujący nad nimi opiekę często, mimo najszczerszych chęci, stają się środowiskiem unieważniającym, tzn. takim, które bagatelizuje problemy i odczucia młodych ludzi. W rodzinach, o których mowa, często też występuje wadliwy system komunikacji, bądź wzór rodzicielstwa nie służący rozwojowi nastolatka. Udział całej rodziny zwiększa efektywność procesu terapii. Autorzy wykazują się głębokim zrozumieniem stanów emocjonalnych dotykających młodego człowieka w tym charakterystycznym okresie życia, oraz doskonale rozumieją wpływ na te uczucia środowiska w jakim nastolatek żyje. Terapia służy zbudowaniu silnej samoświadomości młodego człowieka, własnego „ja” polepszając jego wiedzę o samym sobie, o własnych uczuciach, o prawach do nich, a także do umiejętnego komunikowania się z ludźmi wokół siebie. Terapia uczy młodego człowieka zrozumienia sensu i znaczenia doświadczania niektórych emocji, często też tych negatywnych, kontroli nad nimi i efektywnego wykorzystania ich.
Jest to świetny podręcznik omawiający terapię i dający bardzo dużo przydatnych, wręcz gotowych materiałów treningowych poświęconych szkoleniu wielu umiejętności: tych związanych z uważnością, tolerancją dyskomfortu psychicznego, podążaniem drogą środkową, regulacją własnych emocji i umiejętnościami związanymi ze skutecznością interpersonalną.
Podręcznik podpowiada też jak radzić sobie w stanach kryzysu. Wielu ludzi w trudnej dla siebie sytuacji próbuje radzić sobie np. jedząc za dużo, sięgając po używki, ćwicząc do przesady, wydając za dużo pieniędzy, kłamiąc, poddając się wybuchom gniewu, samookaleczając się. Dzięki wielu praktycznym ćwiczeniom terapeuta pomaga radzić sobie z dyskomfortem psychicznym. Młody człowiek zdobywa umiejętności innych strategii regulacyjnych. Uczy się też tolerancji sytuacji trudnych. Terapeuci pomagają przygotować się na niekomfortowe sytuacje, takie których każdy człowiek doświadcza. planowaniem zawczasu, np. kolekcjonowaniem przyjemnych zajęć dla nastolatków i ich rodzin, przygotowaniem listy ulubionej muzyki, lub cytatów z ulubionych książek. Jak dobierać takie bazy kryzysowe dopasowane do temperamentu i stylu rodziny uczestnicy dowiedzą się podczas zajęć. Nastolatkowie dzięki tej książce przygotowują się też jak radzić sobie z problemem regulacji jedzenia czy snu. Dowiedzą się też jak uprawomocnić siebie samego oraz jak modulować własną perspektywę. Okazuje się bowiem, że nastolatkowie bardzo często posadzają innych o bardzo negatywne emocje względem nich. Trening pozwala przepracować takie podejście i pozwala poznać najróżniejsze punkty widzenia środowiska. Zajęcia pomagają też odnaleźć rodzicom balans między nadmierną kontrolą a pobłażliwością. Opiekunowie uczą się jak nie okazywać reakcji unieważniających dla ich dzieci. Nastolatkowie doświadczają wielu trudnych emocji i trening ma za zadanie pokazać także rodzicom jak ważne są ich reakcje i jak wielką szkodę mogą wyrządzić reakcje unieważniające dla ich dzieci.
W książce została też szczegółowo opisana rola terapeuty. Istotą jest równowaga między akceptacją i zmianą, a uprawomocnieniem. Terapeuta musi dawać odczuć podczas spotkań poczucie akceptacji do słów i przeżyć, co do sposobu myślenia i zachowania klientów. Okazanie klientowi szacunku i przyzwolenia do tego co mówi już jest częścią terapii. Jego akceptacja spokojnie równoważy się z potrzebą zmiany. Terapeuta jest zobowiązany do autentyczności w kontakcie z klientem, jego reakcje nie mogą ukrywać się pod maską tylko są jasno komunikowane uczestnikom.
Psychoterapeuci dzięki tej książce otrzymują wiele cennych wskazówek przydatnych w codziennej pracy zawodowej. Książkę polecam wszystkim zainteresowanym terapią dialektyczno-behawioralna, zwłaszcza pracującym w ośrodkach publicznych oraz młodym ludziom, którzy będą próbować zrozumieć siebie i chcą budować własny system wartości. Dla tych, którzy będą chcieli pracować nad poprawą relacji z innymi poprzez efektywne kierowanie własnymi emocjami i zachowaniami.
Agnieszka Djaczenko